«Αναπόφευκτη η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας»

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ.Ευθύνες σε Μιλόσεβιτς - Τούτσμαν ρίχνει ο Κροάτης πρόεδρος Στίπε Μέσιτς.«Η διάλυση ήταν αναπόφευκτη», υποστηρίζει στην «Κ» και θεωρεί υπεύθυνους για τη σφαγή στη Βοσνία τον Μιλόσεβιτς, αλλά και τον συμπατριώτη του, ιστορικό ηγέτη της Κροατίας Φράνιο Τούτσμαν, οι οποίοι, όπως λέει, σχεδίαζαν από κοινού τον διαμελισμό της Βοσνίας με αποτέλεσμα να ακολουθήσει ο εμφύλιος πόλεμος.

Ο τελευταίος μεγάλος της γιουγκοσλαβικής κρίσης, ο πρόεδρος της Κροατίας Στίπε Μέσιτς, αποχωρεί από την ενεργό δράση, έχοντας συμπληρώσει δύο θητείες στο ύπατο αξίωμα της χώρας του. Και προτού εγκαταλείψει το προεδρικό μέγαρο, πραγματοποιεί αποχαιρετιστήρια ταξίδια ανά τον πλανήτη: πήγε στην Κούβα, όπου κατέθεσε στεφάνι στον τάφο του Τσε Γκεβάρα, συναντήθηκε με τον Μουαμάρ Καντάφι στη Λιβύη, και την Τρίτη έρχεται στην Αθήνα για να δει τον Κάρολο Παπούλια. Κοσμοπολίτης τύπος, διανοητής πολιτικός, χαμηλών τόνων άνθρωπος, υπήρξε ο τελευταίος πρόεδρος της ενωμένης Γιουγκοσλαβίας, αυτός της έβαλε την ταφόπλακα στην ιστορική συνεδρίαση του ενιαίου προεδρείου για να ακολουθήσει η φοβερή αιματοχυσία.

«Η διάλυση ήταν αναπόφευκτη», υποστηρίζει στην «Κ» και θεωρεί υπεύθυνους για τη σφαγή στη Βοσνία τον Μιλόσεβιτς, αλλά και τον συμπατριώτη του, ιστορικό ηγέτη της Κροατίας Φράνιο Τούτσμαν, οι οποίοι, όπως λέει, σχεδίαζαν από κοινού τον διαμελισμό της Βοσνίας με αποτέλεσμα να ακολουθήσει ο εμφύλιος πόλεμος.

– Συμμερίζεστε τις ανησυχίες εκείνων που υποστηρίζουν ότι εάν τα δυτικά Βαλκάνια μείνουν εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης μπορεί να βυθιστούν και πάλι στην εσωστρέφεια;

– Είναι σημαντικό για όλη την περιοχή μας να αποτελέσει τμήμα της Ε.Ε., διότι μόνο όταν ανοίξουν τα σύνορα, οι συγκρούσεις για τα εδάφη και την υποτιθέμενη προστασία μειονοτήτων θα πάψουν να λειτουργούν ως κίνητρα για πόλεμο και οι εθνικές μειονότητες θα λειτουργήσουν ως γέφυρα συνεργασίας μεταξύ των κρατών. Οπως ακριβώς οι Γερμανοί και οι Γάλλοι στο πλαίσιο της σύγχρονης Ε.Ε. δεν έχουν πρόβλημα να ζουν εκατέρωθεν των συνόρων τους, έτσι και στη δική μας περίπτωση, Κροάτες, Σέρβοι ή Αλβανοί δεν θα τους πειράζει σε ποια πλευρά των συνόρων ζουν εφόσον ολόκληρη η περιοχή ενταχθεί στην Ε.Ε.

– Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τη χώρα σας είναι ευνοϊκή· όμως σημειώνει ότι η ενταξιακή πορεία θα εξαρτηθεί από την αποκατάσταση σχέσεων καλής γειτονίας με τη Σλοβενία.

– Η Κροατία έχει ολοκληρώσει σχεδόν την ενταξιακή πορεία της στην Ε.Ε. Οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις έχουν ολοκληρωθεί. Το επόμενο βήμα αφορά τις μεταρρυθμίσεις της δικαστικής εξουσίας και της δημόσιας διοίκησης, ενώ αυτή τη στιγμή υλοποιείται μεγάλο πρόγραμμα δράσης ενάντια στη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα. Σε ό,τι αφορά τη συνοριακή διαφορά μεταξύ Κροατίας και Σλοβενίας, πιστεύω πως οι δύο κυβερνήσεις κοντεύουν να φτάσουν σε συμφωνία ως προς την επίλυση του προβλήματος. Το γεγονός που πρέπει να τονιστεί εδώ είναι πως αυτή η ανεπίλυτη συνοριακή διαφορά ήταν υπαρκτή ακόμη και κατά τη διάρκεια της ενταξιακής πορείας της Σλοβενίας, χωρίς να αποτελέσει εμπόδιο τελικά για την ενταξή της στην Ε.Ε.

Η Συμφωνία του Ντέιτον

– Στη Βοσνία η σταθερότητα ισορροπεί σην κόψη του ξυραφιού. Πολλοί λένε ότι η συνθήκη του Ντέιτον στην οποία στηρίζεται η κρατική της υπόσταση και η αρμονική συμβίωση των τριών εθνοτήτων έχει πεθάνει προ πολλού και πως χρειάζεται ένα νέο Ντέιτον. Ποια είναι η άποψή σας;

– Η συμφωνία του Ντέιτον σταμάτησε τον πόλεμο, αλλά δεν δημιούργησε ένα λειτουργικό κράτος. Γι’ αυτό τον λόγο απαιτούνται συνταγματικές αλλαγές, προκειμένου για την ενότητα και λειτουργικότητα της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, για τον περαιτέρω εκδημοκρατισμό της κοινωνίας της και για επιπλέον πρόσβαση στους ευρωατλαντικούς θεσμούς. Ωστόσο, αυτές οι συνταγματικές αλλαγές πρέπει να απολαμβάνουν συναίνεσης από τα τρία έθνη που απαρτίζουν τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη. Θα ήταν καλό αυτή η συμφωνία να επιτευχθεί το συντομότερο δυνατόν και να υπηρετεί τα συμφέροντα και των τριών εθνοτήτων, όλων των πολιτών, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Επίσης, κανένα από τα εμπλεκόμενα μέρη δεν θα πρέπει να παρουσιάσει τελεσίγραφα στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Υπάρχουν μερικοί στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη που επικαλούνται τη Συμφωνία του Ντέιτον ακόμη και σήμερα, αλλά μόνο εκείνες τις διατάξεις της που εξυπηρετούν τα συμφέροντά τους, ενώ αγνοούν τις διατάξεις σύμφωνα με τις οποίες όλοι οι πρόσφυγες πρέπει να επιστρέψουν στις εστίες τους. Ας μην ξεχνάμε ότι στα εδάφη της σημερινής σερβικής Δημοκρατίας, Κροάτες και Βόσνιοι πριν από τον πόλεμο ανέρχονταν σε 48% του πληθυσμού της, ενώ σημέρα δεν ξεπερνούν το 8% του πληθυσμού της σερβικής Δημοκρατίας. Νομίζω πως οι πρόσφυγες πρέπει να επιστρέψουν σ’ αυτά τα εδάφη. Πρέπει επίσης να επισημάνω πως είναι προς το συμφέρον της Δημοκρατίας της Κροατίας, καθώς και της περιοχής αλλά και της Ε.Ε. να καταστεί η Βοσνία-Ερζεγοβίνη ένα δημοκρατικό και ενιαίο κράτος.

Eγκλήματα πολέμου

– Πιστεύετε ότι η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας ήταν προϊόν ξένου «δακτύλου» ή νομοτελειακή εξέλιξη; Εκτός από τον Μιλόσεβιτς ευθύνεται για την αιματοχυσία και ο Τούτσμαν;

– Η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας ήταν αναπόφευκτη, γιατί ο Μιλόσεβιτς δεν αποδεχόταν καμία συμφωνία και γιατί, στην πράξη, ήθελε να επεκτείνει τα σύνορα της Σερβίας εις βάρος της Κροατίας και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης. Μετά τον θάνατο του Τίτο, η Γιουγκοσλαβία έχασε τα βασικά συνδετικά συστατικά της. Βασίζονταν σε τρεις τέτοιους παράγοντες μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο: στον Τίτο και τη χαρισματική προσωπικότητά του, στο Κομμουνιστικό Κόμμα και στον Εθνικό Γιουγκοσλαβικό Στρατό (YNA). Μετά τον θάνατο του Τίτο, το κόμμα άρχισε να διαλύεται γρήγορα στα εξ ων συνετέθη, και ο Στρατός σύντομα άρχισε να αναζητεί τον επικεφαλής που θα εξασφάλισε τη συνέχιση της ύπαρξής του. Ο επικεφαλής βρέθηκε στο πρόσωπο του Μιλόσεβιτς, και αφότου ο Στρατός βρέθηκε στο πλευρό του και υποστήριξε τα σχέδιά του για πόλεμο και κατάκτηση, η Γιουγκοσλαβία δεν μπορούσε πλέον να παραμείνει ως είχε. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια πράξη εχθρότητας διαπράχθηκε εναντίον της Κροατίας και η Κροατία είχε το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Στη διάρκεια εκείνης της περιόδου υπήρξαν, δυστυχώς, και μεμονωμένα εγκλήματα πολέμου, αλλά η Κροατία τα καταδίκασε και νομικά δεσμευτικές καταδίκες σε διάφορες δίκες καταλογίστηκαν εναντίον όσων τα είχαν διαπράξει, ενώ κάποιες δίκες και έρευνες βρίσκονται ακόμη σε εξέλιξη. Σε ό,τι αφορά τον ρόλο του προέδρου της Κροατίας Τούτσμαν στον πόλεμο στη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, δυστυχώς πρέπει να επιβεβαιώσω πως ο πρόεδρος Τούτσμαν προσπαθούσε να επιτύχει συμφωνία με τον Μιλόσεβιτς αναφορικά με τη διαίρεση της Βοσνίας και ότι είναι ιστορικά υπεύθυνος γι’ αυτή την πολιτική. Ωστόσο, η Κροατία αποδέχτηκε πλήρως την εδαφική ακεραιότητα της Βοσνίας-Εργζεγοβίνης το 2000, και τη σέβεται έκτοτε.